Σημεία παρέμβασης του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα στη Γενική Συνέλευση της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος
Σημεία παρέμβασης του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα στη Γενική Συνέλευση της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος
Σημείωμα της Τράπεζας της Ελλάδος αναφέρεται σε ορισμένα σημεία της παρέμβασης του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα στη Γενική Συνέλευση της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος, στη διάρκεια «συνέντευξης» με τον Πρόεδρο της ΕΑΕΕ κ. Αλέξανδρο Σαρρηγεωργίου
Τα σημεία είναι τα παρακάτω:
Στρατηγικές προκλήσεις της ασφαλιστικής αγοράς
Νέοι τρόποι παροχής υπηρεσιών εισάγονται στη βάση της εξ αποστάσεως λειτουργίας,
Συνεχώς αυξανόμενη δύναμη για τον καταναλωτή, του οποίου παράλληλα μεταβάλλονται οι ανάγκες ασφάλισής του αλλά και οι προσδοκίες του από τα ασφαλιστικά προϊόντα,
Νέες τεχνολογίες και σύγχρονα επιχειρηματικά μοντέλα κάνουν όλο και πιο δυναμικά την εμφάνισή τους και διαταράσσουν παραδοσιακά επιχειρηματικά μοντέλα,
Ανταγωνιστικές πιέσεις που προέρχονται είτε από άλλες οντότητες του χρηματοπιστωτικού τομέα, όσον αφορά στην παραγωγή επενδυτικο-συνταξιοδοτικών προϊόντων, είτε από εναλλακτικά δίκτυα διανομής, όσον αφορά στη διαμεσολάβηση και προώθηση των προϊόντων,
Η πρόσβαση σε νέα κεφάλαια και η διατήρηση αναπτυξιακής στρατηγικής από μια ασφαλιστική επιχείρηση συνδέονται όλο και περισσότερο, κατά πρώτον, με τη συνδρομή της στη συλλογική προσπάθεια μετριασμού των επιπτώσεων και προσαρμογής της παγκόσμιας κοινότητας στην κλιματική αλλαγή και στους λοιπούς περιβαλλοντικούς κινδύνους και, κατά δεύτερον, στη δυνατότητά της να σχεδιάζει και να προωθεί ασφαλιστικά προϊόντα που υποστηρίζουν τέτοιες προσπάθειες.
Στοιχεία φερεγγυότητας των ασφαλιστικών επιχειρήσεων
Η τεχνογνωσία που έχουν αποκτήσει οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις σε συνδυασμό με την αποτελεσματική εποπτεία εντός του πλαισίου “Φερεγγυότητα ΙΙ” τους δίνουν τη δυνατότητα να αναλάβουν ουσιαστικό αναπτυξιακό ρόλο.
Σύμφωνα με στοιχεία της 30/9/2022, οι ελληνικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις, έναντι συνολικών κεφαλαιακών απαιτήσεων 1,9 δισ. ευρώ που προβλέπεται με βάση το θεσμικό πλαίσιο Solvency II (Φερεγγυότητα ΙΙ), διαθέτουν συνολικά εποπτικά ίδια κεφάλαια 3,8 δισ. ευρώ.
Δηλαδή, διαθέτουν συνολικά 1,9 δισ. ευρώ, ήτοι 2 φορές περισσότερα κεφάλαια από τα αναγκαία για να θεωρούνται φερέγγυες, ενώ επίσης όλες οι ελληνικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις καλύπτουν με επάρκεια την προβλεπόμενη στο θεσμικό πλαίσιο ελάχιστη κεφαλαιακή απαίτηση (MCR) και κεφαλαιακή απαίτηση φερεγγυότητας (SCR).
Ο πληθωρισμός αποτελεί μία πολύ σημαντική μακροοικονομική παράμετρο που οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους κατά τον υπολογισμό των τεχνικών τους προβλέψεων και των κεφαλαιακών απαιτήσεων φερεγγυότητας.
Ο συνδυασμός του πληθωρισμού με τα αυξημένα επιτόκια ενδεχομένως απαιτεί από τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις να αναπροσαρμόσουν την στρατηγική συντονισμού του ενεργητικού και υποχρεώσεων (asset – liability management)
Solvency II Review
Εντός του έτους αναμένεται να ολοκληρωθούν από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα οι διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση της Οδηγίας Φερεγγυότητα ΙΙ. Αναμένεται να επιφέρει ευνοϊκές αλλαγές (μείωση) στο περιθώριο κινδύνου των τεχνικών προβλέψεων αλλά και στις κεφαλαιακές απαιτήσεις για ορισμένους κινδύνους π.χ. μακροχρόνιες επενδύσεις σε μετοχές.
Αναμένεται επίσης να ενισχυθεί και να διασαφηνιστεί η εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας, κάτι που είναι πολύ θετική εξέλιξη για τις μικρές ασφαλιστικές επιχειρήσεις.
Αναμένεται όμως να αυξήσει τις απαιτήσεις για τις μεγαλύτερες ασφαλιστικές επιχειρήσεις
Ενδεικτικά για τις ασφαλίσεις ζωής:
Οι μικρές και λιγότερο πολύπλοκες θα κληθούν να υπολογίζουν τις τεχνικές προβλέψεις με μια απλοποιημένη στοχαστική διαδικασία και σενάρια που θα δίνει η ΕΙΟΡΑ.
Οι μεγάλες θα χρειαστεί να αναπτύξουν (αν δεν το έχουν ήδη κάνει) πλήρες στοχαστικό υπόδειγμα.
ESG risks
Η ΤτΕ αναμένει από τις ασφαλιστικές να συμπεριλάβουν στην ίδια αξιολόγηση κινδύνων και φερεγγυότητας (Own risk and solvency assessment – ORSA) μακροχρόνια σενάρια κλιματικής αλλαγής (π.χ. αύξησης της θερμοκρασίας πλέον των 1.5ο C ή 2ο C) σε δύο επίπεδα:
Αναφορικά με την κλιματική αλλαγή σχεδιάζεται διατομεακό (Τράπεζες – Ασφαλιστικές – Επενδυτικές) Stress test σχετικά με την εκτίμηση επιπτώσεων των κινδύνων μετάβασης σε ένα περιβάλλον μηδενικών εκροών διοξειδίου του άνθρακα (transition risk) και θα υπάρχει και συμμετοχή και από ελληνικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις.
Εποπτεία επιχειρηματικών πρακτικών των ασφαλιστικών επιχειρήσεων
Η Τράπεζα της Ελλάδος, ως εποπτική αρχή του τομέα ιδιωτικής ασφάλισης, αξιολογεί συνεχώς τις επιπτώσεις όχι μόνο των υφιστάμενων, αλλά και των ενδεχόμενων κινδύνων στο ενεργητικό και στο παθητικό των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, καθώς και την ανταπόκριση των ασφαλιστικών τους προϊόντων στις ανάγκες των καταναλωτών και τον τρόπο διάθεσης των προϊόντων αυτών.
Μέριμνα της Τράπεζας της Ελλάδος είναι να καθιστά σαφές, με κάθε πρόσφορο τρόπο, ότι οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις έχουν συνεχώς ως γνώμονα της λειτουργίας τους τούς καταναλωτές ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών προγραμμάτων καθ’ όλο τον κύκλο ζωής των προϊόντων τους,
από την επιλογή της αγοράς-στόχου,
τον σχεδιασμό του κατάλληλου προϊόντος,
τον τρόπο της διανομής του και
τη συνεχή παρακολούθησή του μέχρι να λήξει, και από τη σώρευση των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων μέχρι την πλήρη καταβολή τους.
Σκοπός μας είναι να διασφαλίζεται ότι οι καταναλωτές αγοράζουν ασφάλιση και αποταμιεύουν για τη συνταξιοδότησή τους σύμφωνα με τις ανάγκες τους και κατανοούν πλήρως τι αγοράζουν, πού επενδύουν, τι κινδύνους εκχωρούν και τι κινδύνους διακρατούν, καθώς επίσης ότι γνωρίζουν με σαφήνεια και πληρότητα ποιοι κίνδυνοι και υπό ποιες προϋποθέσεις καλύπτονται από το συμβόλαιό τους και ποιοι όχι.
Η ΤτΕ, σε συνεργασία με την ΕΙΟΡΑ, βρίσκεται σε διαδικασία ανάπτυξης εποπτικών εργαλείων για τον εντοπισμό:
Πρακτικών που αναπτύσσουν οι ασφαλιστικές οι οποίες έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στους ασφαλισμένους.
Διαμεσολαβητών στους οποίους θα εστιάσει η ΔΕΙΑ τον έλεγχό της κάνοντας επιλογή όχι μόνο στη βάση του μεγέθους των οικονομικών μεγεθών του διαμεσολαβητή, αλλά και με άλλα κριτήρια όπως π.χ. κάνοντας χρήση μέτρων και δεικτών επικινδυνότητας.
Είναι πολύ σημαντικό για την ΤτΕ, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις, όσον αφορά στα ασφαλιστικά προγράμματα που συνδυάζονται με επενδύσεις (unit-linked) να προσφέρουν αξία στα χρήματα των ασφαλισμένων.
Περιμένουμε οι ασφαλιστικές για τα προϊόντα αυτά (unit-linked):
να διαθέτουν δομημένη διαδικασία τιμολόγησης που να λαμβάνει υπόψη με διακριτό /σαφή τρόπο τις χρεώσεις προς τους ασφαλισμένους.
να κατατάσσουν τα προϊόντα τους σε μια κλίμακα πολυπλοκότητας ώστε να καθορίζεται :
Το εύρος της αγορά στόχου καθώς και το πόσο λεπτομερώς καθορισμένη θα πρέπει να είναι.
Η ένταση της συμβουλής που θα πρέπει να δίνεται προσυμβατικά.
Κατάλληλο product testing, κάνοντας και χρήση σεναρίων, κατά την έναρξη του προϊόντος και περιοδικά.
να ελέγχουν ότι κάθε στοιχείο (feature) του προϊόντος (π.χ. τα υποκείμενα αμοιβαία/εσωτερικά κεφάλαια, οι τυχόν εγγυήσεις, οι βιομετρικές καλύψεις) προσφέρει αξία στα χρήματα των ασφαλισμένων.
να παρακολουθούν την απόδοση του προϊόντος, συμπεριλαμβανομένης της απόδοσης των υποκείμενων αμοιβαίων και εσωτερικών κεφαλαίων και σύγκρισής της με τις επιδόσεις παρόμοιων προϊόντων στην αγορά.
Εξετάσεις διαμεσολάβησης
Προβληματίζει το χαμηλό ποσοστό επιτυχόντων. Σε συνεννόηση με εκπροσώπους των διαμεσολαβούντων και την Επιτροπή Εξετάσεων της ΤτΕ θα επανεξετάσουμε διαδικασίες, ύλη, τόπο και χρόνο εξετάσεων.
Για φέτος, εξετάζεται η διενέργεια ακόμη μίας εξέτασης (ήτοι 9 φορές το 2023 αντί για 8 που ισχύει σήμερα, 4 Αθήνα και 4 Θεσσαλονίκη) σε νέα γεωγραφική περιοχή.
Ψηφιακός μετασχηματισμός και καινοτομία
Η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη έχει δημιουργήσει ένα ευρύ φάσμα καινοτομιών όπως
Δυνατότητα επεξεργασίας μεγάλου όγκου δεδομένων (Big Data)
Χρήση τεχνητής νοημοσύνης (AI)
Λύσεις βασισμένες σε τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού (DLT – Distributed Ledger Technology)
Υπάρχει ακόμα σημαντικό περιθώριο στην Ελληνική Ασφαλιστική Αγορά για την αξιοποίηση αυτών των καινοτομιών ώστε να αναβαθμίσουν τις λειτουργίες, τα προϊόντα τους, την εμπειρία του πελάτη και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Ενδεικτικά οφέλη:
η πληρέστερη εκτίμηση κινδύνων (underwriting)
η καλύτερη τιμολόγηση ασφαλιστικών προϊόντων
η αυτοματοποίηση εργασιών (χαμηλότερο κόστος)
η καταπολέμηση της ασφαλιστικής απάτης (αφού πρώτα δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνέργειες μεταξύ των ασφαλιστικών επιχειρήσεων)
η καλύτερη και προσωποποιημένη εξυπηρέτηση πελατών.
Η ΤτΕ έχει αναπτύξει δύο σημαντικά εργαλεία για την προώθηση της καινοτομίας
Κόμβος Καινοτομίας (Innovation Hub): Από το 2019 λειτουργεί στην ΤτΕ, μέσω του οποίου οι επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να εισαγάγουν καινοτόμα χρηματοοικονομικά προϊόντα, υπηρεσίες ή επιχειρηματικά μοντέλα θέτουν ερωτήματα και ενημερώνονται σχετικά με τις απαιτήσεις του κανονιστικού πλαισίου.
Προστατευμένο Κανονιστικό Περιβάλλον (Regulatory Sandbox): το δημιούργησε η ΤτΕ - Δίνει, υπό προϋποθέσεις, τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να δοκιμάσουν σε αυτό καινοτόμα χρηματοοικονομικά προϊόντα, υπηρεσίες ή επιχειρηματικά σχέδια βάσει συγκεκριμένου προγράμματος δοκιμών.
Τον Απρίλιο του 2022 η ΔΕΙΑ πραγματοποίησε ενημερωτική τηλεσυνάντηση με την ΕΑΕΕ αναφορικά με τη λειτουργία του Regulatory Sanbox και με σκοπό να παροτρύνει/ενθαρρύνει την αξιοποίησή του από την αγορά
Οι κίνδυνοι της τεχνολογίας
Πρόσφατα εκδόθηκε στην Ε.Ε. ο Κανονισμός για την Ψηφιακή Επιχειρησιακή Ανθεκτικότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα (Digital Operational Resilience Act – DORA).
Η DORA καθορίζει ενιαίες απαιτήσεις για την ασφάλεια των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών των εταιρειών και οργανισμών που δραστηριοποιούνται στον χρηματοπιστωτικό τομέα, των ασφαλιστικών και των μεγάλων διαμεσολαβητών συμπεριλαμβανομένων, καθώς και των κρίσιμων τρίτων παρόχων υπηρεσιών ΤΠΕ (τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών), όπως πλατφόρμες υπολογιστικού νέφους ή υπηρεσίες ανάλυσης δεδομένων.
Ο ευρωπαϊκός αυτός κανονισμός επιβάλλει αρκετές νέες απαιτήσεις και θα απαιτηθούν αρκετές προσαρμογές από τις επιχειρήσεις.
Ένα καλό πρώτο στάδιο προετοιμασίας αποτελεί η συμμόρφωση με τις ήδη υφιστάμενες απαιτήσεις που επιβάλλει η πράξη της ΤτΕ 195/29-11-2021 («Υιοθέτηση Κατευθυντήριων
Γραμμών της ΕΙΟΡΑ σχετικά με την ασφάλεια και τη διακυβέρνηση Τεχνολογίας Πληροφορικής και Επικοινωνιών»).
Συμβολή του ασφαλιστικού κλάδου στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής
Οι ασφαλιστές μπορούν να διαδραματίσουν διπλό ρόλο στον μετριασμό και τη προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή: ως διαχειριστές κινδύνων αλλά και ως επενδυτές, που κατευθύνουν τα κεφάλαιά τους σε δράσεις που συμβάλλουν στις κλιματικές πολιτικές, το μετριασμό και την προσαρμογή.
Η συμβολή του ασφαλιστικού τομέα μπορεί να είναι κρίσιμη για την εφαρμογή των πολιτικών προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος, καθώς η ασφάλιση μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των οικονομικών επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών, απορροφώντας ορισμένες από τις ζημιές και παρέχοντας σχετικά γρήγορη πρόσβαση σε χρηματοδότηση.
Ο ρυθμός της διείσδυσης της ασφάλισης θεωρείται ότι υπολείπεται του ρυθμού της αύξησης των καταστροφικών ακραίων καιρικών φαινομένων, με αποτέλεσμα τη διεύρυνση της υπάρχουσας έλλειψης ασφαλιστικής προστασίας.
Εκτιμάται ότι παγκοσμίως οι ασφαλίσεις για καταστροφικά φαινόμενα αυξάνονται με ρυθμό 5-7% ετησίως, αλλά το κενό στην ασφάλιση από καταστροφικά γεγονότα έχει αυξητική τάση σε σχέση με τα επίπεδα της προηγούμενης δεκαετίας.
Ειδικότερα ο ρόλος της ιδιωτικής ασφάλισης στο σύστημα ασφάλισης και προστασίας των Ελλήνων (insurance protection gap)
Η ιδιωτική ασφάλιση παγκοσμίως διαδραματίζει έναν πολύ σημαντικό οικονομικό και κοινωνικό ρόλο. Μέσω των διαθέσιμων ασφαλιστικών προϊόντων, οι ασφαλισμένοι έχουν τη δυνατότητα να απορροφούν, σε σημαντικό βαθμό, τις επιπτώσεις από τυχόν δυσμενή γεγονότα.
Υπό τα υφιστάμενα δεδομένα με τις κατάλληλες ενέργειες μπορεί να καταστεί πιο ουσιαστικός ο ρόλος της ιδιωτικής ασφάλισης εντός του ευρύτερου κοινωνικού συστήματος προστασίας των πολιτών.
Η πανδημία καθώς και οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές ανέδειξαν πέρα από κάθε αμφιβολία το έλλειμα ιδιωτικής ασφάλισης των Ελλήνων καταναλωτών. Κυρίως, όμως, ανέδειξαν ότι το έλλειμμα αυτό εν μέρει μόνο οφείλεται στις δικές τους προσωπικές αντιλήψεις για την ασφάλιση.
Το έλλειμμα οφείλεται κατά βάση σε μια αδυναμία του κράτους να αναγνωρίσει την ιδιωτική ασφάλιση ως μέσο προστασίας από οικονομικές επιπτώσεις που συνεπάγονται προσωπικοί ή επιχειρηματικοί κίνδυνοι, και μάλιστα συμπληρωματικό, και όχι ανταγωνιστικό, των υφιστάμενων κρατικών και κοινωνικών μηχανισμών.
Η ΕΙΟΡΑ το προηγούμενο έτος ανέλαβε να κάνει μια σχετική μελέτη για την ΤτΕ, χρηματοδοτούμενη από την Κομισιόν.
Στην μελέτη αυτή αναγνωρίζεται στην Ελλάδα έχει ένα από μεγαλύτερα ασφαλιστικά κενά στην προστασία των πολιτών από όλες τις χώρες της ΕΕ.:
Περίπου το 15% των νοικοκυριών στην Ελλάδα έχουν ασφαλίσει την οικία τους έναντι κινδύνων φυσικών καταστροφών
Την περίοδο 1980-2018 λιγότερο από:
το 2% των συνολικών ζημιών από σεισμούς ήταν ασφαλισμένο
το 10% των συνολικών ζημιών από πλημμύρες ήταν ασφαλισμένο
το 1% των συνολικών ζημιών από πυρκαγιές ήταν ασφαλισμένο
Επίσης, στην μελέτη αναγνωρίζεται η Ελλάδα συγκαταλέγεται στα 5 κράτη της ΕΕ με τον υψηλότερο φόρο ασφαλίστρων στις ασφαλίσεις φυσικών καταστροφών:
Για κάθε 100 ευρώ ασφάλιστρα που καταβάλει ο ασφαλισμένος, τα 20 ευρώ αφορούν φόρο ασφαλίστρων
Η μελέτη αυτή καταλήγει ότι είναι αναγκαίο η Πολιτεία να αναγνωρίσει ότι ο ιδιωτικοοικονομικός χαρακτήρας του ασφαλιστικού κλάδου όχι μόνο δεν αντίκειται στο κοινωνικό όφελος, αλλά και μπορεί να έχει σημαντική συμβολή στη δημιουργία πλούτου για την οικονομία.
Mέσω της μείωσης των κινδύνων για τους ασφαλισμένους, αλλά και μέσω της αξιοποίησης κεφαλαίων για την πραγματοποίηση μακροχρόνιων παραγωγικών επενδύσεων.
Για τους λόγους αυτούς είναι ευπρόσδεκτη η θέσπιση κινήτρων που θα διευκόλυναν την αύξηση του μέχρι σήμερα χαμηλού ποσοστού ασφαλιστικής διείσδυσης που χαρακτηρίζει την Ελλάδα σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Μία τέτοια εξέλιξη θα ελάφρυνε το κόστος των ζημιών, ιδίως σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, τόσο για τους πληγέντες ασφαλισμένους όσο και για τον κρατικό προϋπολογισμό, και θα ελευθέρωνε πόρους που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για τη χρηματοδότηση παραγωγικών επενδύσεων.
Είναι προφανές λοιπόν ότι υπάρχει σημαντικό πεδίο συνεργασίας μεταξύ του κράτους και του τομέα ιδιωτικής ασφάλισης μέσω για παράδειγμα συμπράξεων τύπου ΣΔΙΤ.
Η σύμπραξη αυτή και τα όποια απαραίτητα κίνητρα θεσπιστούν θα πρέπει να ενταχθούν σε ένα μακρόπνοο πλαίσιο πολιτικής.
Επίσης, είναι απαραίτητο οι όροι αυτής της συνεργασίας να είναι σαφείς σε όλους τους συμμετέχοντες και διαφανείς για τα μέλη και τους δικαιούχους, και του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
Προοπτική της ασφαλιστικής αγοράς για το μέλλον και ο ρόλος της ΤτΕ
Η ιδιωτική ασφάλιση είναι σε θέση να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις προκλήσεις της επόμενης ημέρας.
Η Τράπεζα της Ελλάδος είναι έτοιμη να συνδράμει την Πολιτεία όποτε κληθεί, είτε σε επίπεδο συμβουλευτικής είτε στις νομοθετικές πρωτοβουλίες της.
Η αντιμετώπιση των προκλήσεων συνοψίζονται στη λέξη «εμπιστοσύνη».
Εμπιστοσύνη των Ελλήνων πολιτών προς την αγορά ιδιωτικής ασφάλισης, ότι μπορεί να καλύψει τις ανάγκες προστασίας τους με καινοτόμα και αποδοτικά ασφαλιστικά προϊόντα και, βέβαια, με φερέγγυο τρόπο.
Η αναβάθμιση του ρόλου της Ιδιωτικής Ασφάλισης τόσο στην οικονομία όσο και την κοινωνία είναι μαραθώνιος που απαιτεί επιμονή και αντοχή.